Rzeżączka
Bydgoszcz

Jak ustrzec się przed rzeżączką i jak rozpoznać jej pierwsze objawy? 

Jolanta Maciejewska

Dr n.med. Jolanta Maciejewska

specjalista dermatologii i wenerologii

Bydgoszcz

1. Definicja i etiopatogeneza

Jedna z najczęstszych niewirusowych chorób przenoszonych drogą płciową.

Czynnik etiologiczny:

Bakteria Gram-ujemna dwoinka rzeżączki (Neisseria gonorrhoea).

Droga przenoszenia:

Prawie wyłącznie droga płciowa, ale możliwe jest również zakażenie noworodków podczas porodu.

Epidemiologia:

Zakażenie rozprzestrzenia się poprzez ciągłość tkanek lub drogą krwiopochodną. Czynniki ryzyka zachorowania to młody wiek chorych i wiążąca się z tym duża aktywność seksualna, wczesna inicjacja seksualna, częsta zmiana partnerów.

2. Obraz kliniczny

Rzeżączka u mężczyzn:

Zapalenie przedniego odcinka cewki moczowej (najczęściej) – okres wylęgania choroby 2–5 dni (możliwe od 1–14 dni). Stwierdza ropny wyciek z cewki moczowej, ból w cewce moczowej nasilający się podczas mikcji. Rzadko (10%) tkliwość lub obrzęk najądrzy lub zapalenie żołędzi.

 

Rzeżączka u kobiet:

Choroba najczęściej (>50%) przebiega bezobjawowo

– rzeżączkowe zapalenie szyjki macicy (najczęstsza postać rzeżączki u kobiet) – okres wylęgania od 7 do 14 dni. Mogą wystąpić ropne upławy (50%), pieczenie w pochwie, ból podbrzusza (25%), bolesne oddawanie moczu (przy zajęciu cewki moczowej).

– ostre zapalenie cewki moczowej – objawy znacznie łagodniejsze niż u mężczyzn. Stwierdza się: pieczenie, ból podczas oddawania moczu, zaczerwienienie lub obrzęk ujścia zewnętrznego cewki moczowej, ropną lub śluzowo-ropną wydzielinę z cewki.

Rzeżączka u umiejscowiona poza narządami płciowymi:

Rzeżączkowe zapalenie odbytu i odbytnicy (u osób uprawiających seks analny). Może przebiegać bezobjawowo. W przypadku objawowego zapalenia występuje: pieczenie i/lub świąd odbytu, śluzowa wydzielina z odbytu oraz zaburzenia w oddawaniu stolca.</br></br>

Rzeżączkowe zapalenie gardła – w ok. 90% przypadków przebiega bezobjawowo. W przypadkach objawowych stwierdza się zaczerwienienie i obrzęk łuków podniebiennych oraz tylnej ściany gardła, ropną wydzielinę pokrywającą migdałki i tylną ścianę gardła.</br></br>

Rzeżączkowe zapalenie spojówek – głównie u dzieci, bardzo rzadko u dorosłych. Objawy różnie nasilone, w przypadkach nieleczonych może dojść do zajęcia rogówki z upośledzeniem wzroku.<br></br>

Rozsiane zakażenie rzeżączkowe (0,5–3%) – rozsiew bakterii drogą krwi, częściej u kobiet. Objawy:gorączka, bóle stawów, zmiany skórne (głównie na dłoniach i stopach – charakterystyczna nekrotyczna krosta otoczona obwódką zapalną, tzw. keratodermia blenorrhagica ).

3. Powikłanie

– Powikłania rzeżączki u mężczyzn – zapalenie gruczołu krokowego, zapalenie najądrza, zapalenie pęcherzyków nasiennych, niepłodność, ropień okołocewkowy

– Powikłania rzeżączki u kobiet – zapalenie narządów miednicy mniejszej (PID), zapalenie otrzewnej, niepłodność, rzeżączkowe zapalenie gruczołów przedsionkowych większych

4. Rozpoznanie

  • wywiad
  • stwierdzenie dwoinek rzeżączki w bezpośrednim rozmazie z wydzieliny z cewki moczowej, szyjki macicy, odbytnicy lub gardła (w zależności od lokalizacji choroby) barwionym metodą Grama i/lub dodatni wynik hodowli na podłożu selektywnym albo testów wykrywających DNA N. gonorrhoeae (w przypadku rzeżączki skąpo- lub bezobjawowej).

W przypadku potwierdzenia zakażenia należy wykonać badania w kierunku innych chorób przenoszonych drogą płciową ( kiła, chlamydioza).

Rozpoznanie różnicowe:

  1. inne choroby przenoszone drogą płciową (m.in. chlamydioza, opryszczka narządów płciowych, kandydoza, rzęsistkowica),
  2. zapalenie cewki moczowej wywołane urazem mechanicznym lub wprowadzeniem ciała obcego,
  3. zapalenie pęcherza moczowego.

Badania kontrolne:

Kontrolne badanie bakterioskopowe lub posiew co najmniej po 3 dniach od zakończenia leczenia. (Instytut Wenerologii w Warszawie zaleca kontrolne badanie po 3 i po 7 dniach u mężczyzn, a po 7 i 14 dniach u kobiet). U każdego chorego leczonego na rzeżączkę należy zgodnie z zaleceniami Instytutu Wenerologii w Warszawie wykonać badania serologiczne na kiłę: w dniu zgłoszenia się pacjenta do leczenia oraz po 3 miesiącach.

Leczenie partnerów:

Osoby, które w ciągu miesiąca (90 dni w przypadku zakażenia bezobjawowego) miały stosunki płciowe z chorymi na rzeżączkę, powinny mieć wykonane badania i zostać przeleczone.

5. Zapobieganie

Regularne i prawidłowe stosowanie prezerwatyw. Podstawowym czynnikiem ryzyka są stosunki seksualne z więcej niż jednym partnerem lub z osobą, która sama ma wielu innych partnerów.

Oprócz zapobiegania ważne jest także wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie. Aby zapobiec wystąpieniu zakażenia oczu u niemowląt, wszystkie kobiety ciężarne powinny być badane w kierunku zakażenia rzeżączką. Wymaz na hodowlę bakterii rzeżączki powinien być pobrany podczas pierwszej wizyty w czasie ciąży, a u kobiet z wysokim ryzykiem – należy to powtórzyć w ostatnim trymestrze ciąży.

Metodą zapobiegania wystąpienia tego zakażenia u noworodków (urodzonych przez matki chore na rzeżączkę) jest zakraplanie im oczu 1% roztworem azotanu srebra (zabieg Credego).