Rzeżączka
Bydgoszcz
Jak ustrzec się przed rzeżączką i jak rozpoznać jej pierwsze objawy?
Dr n.med. Jolanta Maciejewska
specjalista dermatologii i wenerologii
Bydgoszcz
1. Definicja i etiopatogeneza
Jedna z najczęstszych niewirusowych chorób przenoszonych drogą płciową.
Czynnik etiologiczny:
Bakteria Gram-ujemna dwoinka rzeżączki (Neisseria gonorrhoea).
Droga przenoszenia:
Prawie wyłącznie droga płciowa, ale możliwe jest również zakażenie noworodków podczas porodu.
Epidemiologia:
Zakażenie rozprzestrzenia się poprzez ciągłość tkanek lub drogą krwiopochodną. Czynniki ryzyka zachorowania to młody wiek chorych i wiążąca się z tym duża aktywność seksualna, wczesna inicjacja seksualna, częsta zmiana partnerów.
2. Obraz kliniczny
Rzeżączka u mężczyzn:
Zapalenie przedniego odcinka cewki moczowej (najczęściej) – okres wylęgania choroby 2–5 dni (możliwe od 1–14 dni). Stwierdza ropny wyciek z cewki moczowej, ból w cewce moczowej nasilający się podczas mikcji. Rzadko (10%) tkliwość lub obrzęk najądrzy lub zapalenie żołędzi.
Rzeżączka u kobiet:
Choroba najczęściej (>50%) przebiega bezobjawowo
– rzeżączkowe zapalenie szyjki macicy (najczęstsza postać rzeżączki u kobiet) – okres wylęgania od 7 do 14 dni. Mogą wystąpić ropne upławy (50%), pieczenie w pochwie, ból podbrzusza (25%), bolesne oddawanie moczu (przy zajęciu cewki moczowej).
– ostre zapalenie cewki moczowej – objawy znacznie łagodniejsze niż u mężczyzn. Stwierdza się: pieczenie, ból podczas oddawania moczu, zaczerwienienie lub obrzęk ujścia zewnętrznego cewki moczowej, ropną lub śluzowo-ropną wydzielinę z cewki.
Rzeżączka u umiejscowiona poza narządami płciowymi:
– Rzeżączkowe zapalenie odbytu i odbytnicy (u osób uprawiających seks analny). Może przebiegać bezobjawowo. W przypadku objawowego zapalenia występuje: pieczenie i/lub świąd odbytu, śluzowa wydzielina z odbytu oraz zaburzenia w oddawaniu stolca.</br></br>
– Rzeżączkowe zapalenie gardła – w ok. 90% przypadków przebiega bezobjawowo. W przypadkach objawowych stwierdza się zaczerwienienie i obrzęk łuków podniebiennych oraz tylnej ściany gardła, ropną wydzielinę pokrywającą migdałki i tylną ścianę gardła.</br></br>
– Rzeżączkowe zapalenie spojówek – głównie u dzieci, bardzo rzadko u dorosłych. Objawy różnie nasilone, w przypadkach nieleczonych może dojść do zajęcia rogówki z upośledzeniem wzroku.<br></br>
– Rozsiane zakażenie rzeżączkowe (0,5–3%) – rozsiew bakterii drogą krwi, częściej u kobiet. Objawy:gorączka, bóle stawów, zmiany skórne (głównie na dłoniach i stopach – charakterystyczna nekrotyczna krosta otoczona obwódką zapalną, tzw. keratodermia blenorrhagica ).
3. Powikłanie
– Powikłania rzeżączki u mężczyzn – zapalenie gruczołu krokowego, zapalenie najądrza, zapalenie pęcherzyków nasiennych, niepłodność, ropień okołocewkowy
– Powikłania rzeżączki u kobiet – zapalenie narządów miednicy mniejszej (PID), zapalenie otrzewnej, niepłodność, rzeżączkowe zapalenie gruczołów przedsionkowych większych
4. Rozpoznanie
- wywiad
- stwierdzenie dwoinek rzeżączki w bezpośrednim rozmazie z wydzieliny z cewki moczowej, szyjki macicy, odbytnicy lub gardła (w zależności od lokalizacji choroby) barwionym metodą Grama i/lub dodatni wynik hodowli na podłożu selektywnym albo testów wykrywających DNA N. gonorrhoeae (w przypadku rzeżączki skąpo- lub bezobjawowej).
W przypadku potwierdzenia zakażenia należy wykonać badania w kierunku innych chorób przenoszonych drogą płciową ( kiła, chlamydioza).
Rozpoznanie różnicowe:
- inne choroby przenoszone drogą płciową (m.in. chlamydioza, opryszczka narządów płciowych, kandydoza, rzęsistkowica),
- zapalenie cewki moczowej wywołane urazem mechanicznym lub wprowadzeniem ciała obcego,
- zapalenie pęcherza moczowego.
Badania kontrolne:
Leczenie partnerów:
5. Zapobieganie
Regularne i prawidłowe stosowanie prezerwatyw. Podstawowym czynnikiem ryzyka są stosunki seksualne z więcej niż jednym partnerem lub z osobą, która sama ma wielu innych partnerów.
Oprócz zapobiegania ważne jest także wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie. Aby zapobiec wystąpieniu zakażenia oczu u niemowląt, wszystkie kobiety ciężarne powinny być badane w kierunku zakażenia rzeżączką. Wymaz na hodowlę bakterii rzeżączki powinien być pobrany podczas pierwszej wizyty w czasie ciąży, a u kobiet z wysokim ryzykiem – należy to powtórzyć w ostatnim trymestrze ciąży.
Metodą zapobiegania wystąpienia tego zakażenia u noworodków (urodzonych przez matki chore na rzeżączkę) jest zakraplanie im oczu 1% roztworem azotanu srebra (zabieg Credego).