Kiła (lues)
Bydgoszcz
Czym tak naprawdę jest kiła? Jak ją rozpoznać i jakie są metody leczenia – na ten temat odpowiada doktor dermatologii.
Dr n.med. Jolanta Maciejewska
specjalista dermatologii i wenerologii
Bydgoszcz
1. Definicja i etiopatogeneza
Jest to ogólnoustrojowa choroba zakaźna o przewlekłym przebiegu i różnej symptomatologii klinicznej.
1. Czynnik etiologiczny: krętek blady (Treponema pallidum).
2. Droga przenoszenia: głównie droga płciowa, ale możliwa jest droga wertykalna, od chorej matki na płód, a także zakażenie krwiopochodne (np. podczas transfuzji, narkomanii).
3. Epidemiologia: zakaźność jest największa w czasie pierwszych dwóch lat, głównie ze względu na obecność sączących zmian skórnych i (lub) nasilenie bakteriemii. Następnie zmniejsza się, wygasając praktycznie w późnym jej okresie.
2. Obraz kliniczny
W poszczególnych etapach choroby obrazy kliniczne, odczyny serologiczne i zakaźność są inne. Ze względu na drogę zakażenia kiłę dzielimy na: wrodzoną i nabytą.
2.1 Kiła nabyta wczesna:
Kiła objawowa wczesna:
Kiła I okresu (od 3 do 9 tygodni po zakażeniu)
Po 3-4 tyg. od zakażenia pojawia się objaw pierwotny (stwardnienie pierwotne). Jest to twardy naciek (powstający w miejscu wtargnięcia krętków bladych) szybko przekształcający się w owrzodzenie, któremu towarzyszy powiększenie okolicznych węzłów chłonnych. Owrzodzenie jest niebolesne i nawet bez leczenia goi się w ciągu 2-6 tyg. Typowa lokalizacja objawu pierwotnego- okolica narządów płciowych; nietypowa- jama ustna, palce rąk, okolice odbytu, sutki u kobiet.
Kiła II okresu (od 9 tygodni do 24 miesięcy po zakażeniu)
Objawy kliniczne związane są z uogólnionym zakażeniem (rozsiew bakterii drogą krwionośną). Charakterystyczna dla tego okresu jest osutka skórna (najczęściej plamista, rzadziej grudkowa lub krostkowa), zlokalizowana głównie na tułowiu, kończynach górnych (po stronie zginaczy).
Osutka skórna to inaczej wysypka syfilityczna, która traktowana jest jako możliwy objaw kiły, zakażenia wywołanego przez bakterię tremponema pallidum.
W okolicy narządów płciowych i fałdów skórnych, osutka grudkowa często ulega przerostowi tworząc kłykciny płaskie lub lepieże kiłowe (condylomata lata). Częstym objawem kiły II okresu jest uogólnione powiększenie węzłów chłonnych, utrzymujące się przez wiele miesięcy. Ponadto z innych objawów skórnych należy wymienić: bielactwo kiłowe (> 6 miesięcy od zakażenia, częściej u kobiet, drobne ogniska na karku i bocznych powierzchniach szyi) oraz łysienie kiłowe (>6 miesięcy od zakażenia, głównie w okolicy skroniowej i potylicznej głowy owłosionej, a także okolice pachowe, płciowe, brwi, rzęsy)
Łysienie kiłowe - diagnoza, zdjęcia
Kiła utajona wczesna
2.2 Kiła późna objawowa (> 2 lata od zakażenia)
2.3 Kiła późna utajona
2.4 Kiła wrodzona
Kiła wrodzona wczesna
Dotyczy dzieci do 2 roku życia. Zmiany na skórze mogą mieć charakter nawrotowej osutki plamistej, grudkowej, krostkowej lub pęcherzowej. Na błonach śluzowych (głównie w obrębie nosa) obserwuje się nacieki kiłowe i przewlekły stan zapalny. Długo utrzymujące nacieki mogą prowadzić do deformacji i nosa siodełkowatego lub lornetkowanego. Między 2 a 5 miesiącem życia mogą dołączyć się zmiany kostne i stawowe, prowadzące do zaburzeń rozwoju kości, bezwładów ruchowych i przykurczów kończyn. Ze zmian w narządach wewnętrznych zaliczamy: hepatomegalie, następnie włóknienie i marskość wątroby, splenomegalie, anemię hemolityczną, zmiany w nerkach i płucach.
Kiła wrodzona wczesna
Charakter bezobjawowy (80%). Obejmuje okres choroby powyżej 2 roku życia. Charakterystyczne są zmiany kostne typu osteoperiostitis kości podudzi. Zmiany stawowe mają charakter wysiękowy. Ponadto kiła wrodzona późna może dotyczyć: układu nerwowego, śródmiąższowego zapalenia rogówki, zmian w narządzie słuchu, zmian w uzębieniu.
Znamiona kiły wrodzonej to trwałe zmiany w obrębie skóry, błon śluzowych, kości i innych narządów, które powstały w następstwie przebytego, wrodzonego procesu kiłowego. Zaliczamy: nos siodełkowaty lub lornetkowaty, podniebienie gotyckie, blizny Parrota, zmiany w paznokciach, „czoło olimpijskie”, objaw Higoumenakisa, podudzia szablast, zęby Hutchinsona lub Fourniera i niedorozwój uzębienia, głuchota pochodzenia nerwowego, brak wyrostka mieczykowatego.
3. Rozpoznanie kiły
- wywiad
- objawy kliniczne
- wykrycie krętka bladego w skórze lub innych tkankach (metoda bezpośrednia) lub/i przeciwciał przeciwkrętkowych w surowicy krwi oraz w płynie mózgowo-rdzeniowym (pośrednia metoda)
Odczyny niekrętkowe (klasyczne): USR, VDRL, RPR – wykorzystywane w badaniach przesiewowych, w monitorowaniu leczenia.
Odczyny krętkowe: FTA, FTA-ABS, TPHA, TPI – służą jako odczyny weryfikujące, potwierdzające zakażenie, oceniające skuteczność leczenia.
Metoda immunoenzymatyczna(ELISA) – wykorzystywana w badaniach krwiodawców i diagnostyce kiły wrodzonej.
4. Leczenie kiły - o terapii decyduje lekarz
Należy pamiętać o konieczności leczenia partnerów seksualnych. Po leczeniu kiły obowiązuje kontrola kliniczna i serologiczna.
- po przeleczeniu kiły wczesnej – co miesiąc w czasie 3 pierwszych miesięcy, następnie w 6 i 12 miesiącu ( wg zaleceń Instytutu Wenerologii w kile I okresu obowiązuje kontrola po 2, 4, 6, 9, 12 miesiącach, a w kile II okresu i utajonej wczesnej dodatkowo po 18 i 24 miesiącach)
- po przeleczeniu kiły późnej kontrolę prowadzi się przez wiele lat, początkowo w 3 miesięcznych odstępach, a następnie co 6-12 miesięcy