Promieniowanie UV - Bezpieczne opalanie
Zastanawiasz się, jak najlepiej zabezpieczyć się przed promieniowaniem UV? Jakie kosmetyki stosować, aby uniknąć oparzeń słonecznych?
Dr n.med. Jolanta Maciejewska
specjalista dermatologii i wenerologii
1. Jak ”bezpiecznie” przygotować się do lata?
Odp. Z roku na rok wzrasta częstość występowania czerniaka i innych nowotworów skóry. Pomimo iż czerniak stanowi tylko 1-3% wszystkich nowych przypadków nowotworów skóry to współczynniki: częstości występowania i umieralności wzrastają znacznie szybciej niż w przypadku każdego innego inwazyjnego nowotworu. Czerniaki są nowotworami złośliwymi wywodzącymi się z melanocytów, mogą rozwijać się z istniejących wcześniej znamion, jednak ponad połowa powstaje de novo. W Polsce zachorowania na czerniaki stanowią ok. 1,7% wszystkich nowotworów u mężczyzn i ok. 1,9% u kobiet, co oznacza ponad 2500 nowych przypadków rocznie. Do czynników ryzyka tego nowotworu skóry zalicza się: intensywne działanie promieniowania UV (promienie słoneczne) oraz sztucznego (solaria – ryzyko to jest większe u osób, które kiedykolwiek korzystały z solarium, a jeśli czyniły to przed 35 r.ż. – zagrożenie powstania czerniaka zwiększa się o 75%), oparzenia słoneczne, przebyty czerniak (u ok. 5% chorych wyleczonych z poprzedniego czerniaka można się spodziewać kolejnego nowotworu skóry), predyspozycja genetyczna (np. rodzinny zespół znamion atypowych), fototyp I i II skóry, immunosupresja.
W minionych latach „kult opalania” często towarzyszył nie tylko celebrytom, ale również zwykłym śmiertelnikom. Dzięki kampaniom społecznym, mediom, zwiększa się z roku na rok świadomość „bezpiecznego opalania” wśród Polaków. Pacjenci coraz częściej zgłaszają się do specjalistów dermatologii z prośbą o ocenę znamion (tzw. ”pieprzyków”).
Pamiętajmy, iż nadmierna ekspozycja na UV niesie ze sobą wiele niekorzystnych działań. Najszybciej zauważalnym negatywnym efektem słońca jest rumień. W wyniku „nierozsądnego” działania promieniowania słonecznego dochodzi do ostrych odczynów posłonecznych takich jak oparzenie słoneczne. Do odległych następstw opalania należy zaliczyć: starzenie się skóry (photoaging) oraz rozwój nowotworów skóry: czerniaka i rakówskóry (raka podstawnokomórkowego oraz kolczystokomórkowego). Skóra poddana przewlekłemu działaniu promieniowania słonecznego ulega pogrubieniu, staje się mniej elastyczna i szorstka. Powstają głębokie zmarszczki i bruzdy nosowo-wargowe, różnego rodzaju przebarwienia i odbarwienia. Najczęstszymi zmianami związanymi z ekspozycją na UV są: piegi, plamy soczewicowate, rogowacenia słoneczne, nowotwory skóry.
Bezpieczne przygotowanie się do lata to nie tylko stosowanie odpowiednich kremów z filtrem (kupowanych w aptekach), ale również regularna samokontrola znamion przez pacjentów i badanie dermoskopowe (dermatoskopowe) przez lekarza dermatologa. Dermoskopia jest nieinwazyjną metodą diagnostyczną, umożliwiającą obserwację i ocenę struktur barwnikowych na poziomie naskórka, granicy skórno-naskórkowej i górnych warstw skóry właściwej przy użyciu mikroskopu powierzchniowego (dermatoskopu).
Jest badaniem przesiewowym w kierunku czerniaka i raków skóry. Każdy z nas przed okresem wakacyjnym powinien udać się do dermatologa celem badania niepokojących „pieprzyków”. Badanie dermoskopowe należy wykonywać systematycznie zgodnie z zaleceniem lekarza.
2. Jak edukować, by ludzie nie zapominali, że odpowiednia ochrona przeciwsłoneczna i regularne badanie skóry mogą ochronić nas przed czerniakiem? Straszyć czy uczyć?
Odp. Zdecydowanie UCZYĆ!!! Profilaktyka jest to szereg działań mających na celu zapobieganie chorobie bądź innemu niekorzystnemu zjawisku zdrowotnemu przed jej rozwinięciem poprzez kontrolowanie przyczyn i czynników ryzyka. Najważniejszym elementem profilaktyki jest unikanie UV i maksymalne skrócenie czasu ekspozycji skóry na silne promieniowanie słoneczne. Właściwa fotoprotekcja jest podstawowym elementem profilaktyki pierwszorzędowej zarówno chorób nowotworowych skóry, jak i jej fotostarzenia czy znamion barwnikowych. W związku z tym należy podejmować wzmożone działania edukacyjne i profilaktyczne. W zakresie profilaktyki pierwotnej ważną rolę odgrywa edukacja, dzięki której wzrasta świadomość społeczeństwa. W Australii, gdzie występowanie nowotworów skóry można nazwać epidemią, od lat osiemdziesiątych prowadzi się liczne kampanie medyczne. W wyniku ich działań 74% populacji regularnie używa kremów z filtrami UV, ponadto obserwuje się tendencje spadkowe w zakresie współczynników zapadalności i umieralności z powodu czerniaka. W Polsce nadal istnieje duża potrzeba upowszechniania wiedzy z zakresu właściwego korzystania ze słońca.
Regularna dermoskopowa ocena znamion barwnikowych i „nowo” pojawiających się zmian przyczynia się do wczesnego rozpoznawania czerniaka i nowotworów skóry. Odpowiednia ochrona przeciwsłoneczna stanowi profilaktykę przed rozwojem powyższych chorób.
Dlatego nie zapominajmy przed wakacjami o regularnym badaniu dermatoskopowym znamion u lekarza dermatologa , a latem pamiętajmy o kremach z filtrem.